Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku

SONKA - Zofia Holszańska
urodzona ok. 1405 roku
Królowa Polski od 1424 roku
Czwarta żona Władysława Jagiełły,
poślubiła go 7 lutego 1422 roku w Nowogródku
Matka Władysława III Warneńczyka i Kazimierza IV Jagiellończyka
zmarła 21 września 1461 roku w Krakowie

Holszańscy to stary ród książąt litewskich, panów na Holszanach (niewielkiej miejscowości koło Wilna).

Sonka była drugą z trzech córek Andrzeja Holszańskiego i Aleksandry Druckiej. Ochrzczona w wierze prawosławnej i wychowana w kulturze ruskiej zwana często była “księżniczką ruską”. Matka Sonki po śmierci męża wróciła do domu swego brata Semena księcia na Drucku. O dzieciństwie Sonki nic nie wiadomo. Żyjąc w prowincjonalnym Drucku na łasce wuja prawdopodobnie nie otrzymała żadnego wykształcenia. Trudno też rozstrzygać, kiedy po raz pierwszy doszło do spotkania Władysława Jagiełły z księżniczką Sonką.

Kroniki Bychowca zimą 1420/1421r. podczas wizyty u księcia Semena Druckiego owdowiały król Polski poznał dwie jego siostrzenice: Wasylię zwaną Biełuchą i Sonkę Holszańską, która od razu zdobyła jego sympatię i obudziła w nim nadzieję na posiadanie potomstwa. Władysław Jagiełło pomimo trzech związków małżeńskich miał tylko jedną córkę Jadwigę z drugiego związku z Anną von Cilli. Sonka była młodą, zdrową i bardzo zgrabną kobietą, więc zdawała się być stworzoną na matkę synów królewskich. Mimo oporu panów małopolskich nic nie stanęło na przeszkodzie zawarcia ślubu.

6 lutego 1422r. w przeddzień ślubu Sonka przeszła z prawosławia na katolicyzm i otrzymała imię Zofia, a 7 lutego 1422r. w Nowogródku odbył się ślub 70 letniego Władysława Jagiełły i 17 letniej Zofii Holszańskiej. Na Wawel młoda para przybyła w marcu 1422r., ale już pod koniec miesiąca król opuścił stolicę i udał się na wojnę z Krzyżakami. Czwarta żona Jagiełły w Krakowie została szczególnie niechętnie przyjęta przez córkę władcy – Jadwigę, obawiającą się o utratę prawa dziedzictwa tronu. W pierwszym okresie pobytu na Wawelu Zofia swoje życie ograniczyła do wąskiego grona osób, które przybyły wraz z nią do stolicy Polski. Przez kolejny rok Zofia widziała się z królem sporadycznie ( wojna z Krzyżakami, wyjazd na Litwę i Słowację).

Dopiero po powrocie Władysława Jagiełły wiosną 1423r. małżonkowie wybrali się w kilkumiesięczna podróż na Ruś, w czasie której zapadła decyzja o koronacji Zofii na królową Polski. 5 marca 1424r. w Krakowie doszło do koronacji królowej Zofii, a uroczystość stała się również pretekstem do wielkiego zjazdu monarchów (wśród zaproszonych gości byli: Zygmunt Luksemburczyk- król Czech i Węgier, Eryk- król Szwecji, Ludwik VII – książę bawarski, książęta litewscy, ruscy, śląscy i mazowieccy oraz wysłannicy papieża. Uroczystości trwały tydzień i stały się okazją do rozmów politycznych.

W nocy z 30/31 X 1424r. Zofia w Krakowie urodziła syna Władysława i tym samym wzmocniła swoją pozycję i prestiż jako matka przyszłego króla. Od tej pory szczęśliwi rodzice skoncentrowali się na zabiegach mających swojemu potomkowi zapewnić następstwo tronu. Pomimo tego, w Polsce będzie dość liczna grupa panów przeciwna naturalnemu prawu dziedziczenia. Przeciwnicy to głównie osoby z obozu biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, którzy uzależniali wyniesienie na tron Władysława od zatwierdzenia przez jego ojca określonych przywilejów. W międzyczasie 16 V 1426r. przyszedł na świat drugi syn Wł. Jagiełły Kazimierz, ale w niecały rok później 2 III 1427r. zmarł w Krakowie, podczas nieobecności ojca.